Szkoła Podstawowa im. św. Kingi w Podstolicach

Innowacja pedagogiczna „Kurtyna w górę, czyli ortografia na scenie” zatwierdzona do realizacji przez Kuratorium Oświaty w Krakowie miała charakter metodyczno – organizacyjny. Była adresowana do wszystkich uczniów klas IV – VI Szkoły Podstawowej im. św. Kingi w Podstolicach. Jej głównym celem było zaangażowanie uczniów w naukę ortografii, utrwalenie zasad pisowni polskiej w zakresie ó/u, rz/ż, ch/h oraz stosowanie ich w praktyce życia codziennego i szkolnego. Dzieci miały okazję uczyć się trudnej sztuki prawidłowej pisowni poprzez zabawę, emocje i działania parateatralne. Techniki dramowe takie jak: improwizacja ruchowa i dźwiękowa, poza, rzeźba, żywy obraz oraz pantomima, elementy inscenizacji i gier dydaktycznych stanowiły dla dzieci idealną okazję do ekspresji twórczej, aktywizującej rywalizacji oraz skutecznej zabawy edukacyjnej. Każda z trzech zaplanowanych sesji ortograficznych była poprzedzona lekcjami języka polskiego, podczas których uczniowie byli szczegółowo zapoznawani z zasadami pisowni oraz technikami działań teatralnych.  Zajęcia odbywały się po lekcjach, w dwugodzinnych modułach, na sali gimnastycznej. Wzięli w nich udział wszyscy 33 uczniowie klas IV – VI.

1. Realizacja pierwszej sesji. Pisownia wyrazów z ó/u.

„Zagraj to”

Zajęcia rozpoczęły się od wyjaśnienia zasad gry oraz zastosowania technik dramowych. Przypomniano zasady rywalizacji fair –play i ustalono mini – kontrakt (m.in.: nieprzyznawanie nagrody za nieuczciwe zachowania, ograniczenie czasu gry i wymogi formalne takie jak: poprawność pisowni i zasad ortograficznych, czytelne pismo, wyraźne rysunki).  Następnie uczniowie zostali losowo podzieleni na trzy grupy – czerwoną, zieloną i niebieską. W każdej z grup wybrano kapitana, który reprezentował grupę i wybierał technikę darmową dla swojego zespołu: improwizację ruchową, dźwiękową lub pozę. Wszystkie grupy otrzymały te same zestawy kartoników z hasłami do zagrania wybraną metodą (np. burza, spódnica, ratunek). Każdy z uczniów losował kolejno któreś z haseł, prezentował je grupie w wybrany sposób (np. poprzez improwizację ruchową lub pozę), a gdy ktoś z grupy odgadł, zapisał prawidłowo dany wyraz i podał do niego zasadę ortograficzną (np. ratunek – „u” bo „unek”), otrzymywał punkt i tak do zakończenia czasu gry.

„Żywa rzeźba”

To była rywalizacja grupowa. Uczniowie podzieleni na trzy nowe grupy losowali hasła do żywej rzeźby (jak np. „kłótnia”) i przedstawiali dwóm pozostałym grupom. Który zespół prawidłowo odgadł, napisał i uzasadnił hasło, wygrywał i otrzymywał upominki.

„Umiem to na bank”

Z każdej z trzech grup startowali kolejni uczniowie i otrzymywali „banknoty” z tymi samymi hasłami (jak np. „włóczka”), a następnie przedstawiali je swoim grupom za pomocą niemych kalamburów rysunkowych. Gdy ktoś z grupy prawidłowo odgadł, starannie napisał i uzasadnił dany wyraz, następny uczeń biegł do „banku” po „banknoty”. Wygrała ta grupa, która w określonym czasie zgromadziła najwięcej „gotówki”.

2. Realizacja drugiej sesji. Pisownia wyrazów z rz/ż

„Rozgrzewka przez <>”

Najpierw ustalono z dziećmi reguły gry i przypomniano im zasady rywalizacji fair – play. Następnie uczniowie dostali polecenia: kto uznał, że wyraz wymieniony przez nauczyciela pisze się przez „rz”, stawał na jednej nodze, kto wybierał „ż”, siadał po turecku na podłodze. Ci, którzy wybrali prawidłową literę, zgłaszali się do odpowiedzi i jeśli zostali wyznaczeni, musieli zapisać i uzasadnić wyraz. Ta gra miała duże powodzenie. Uczniowie sami wymyślali znaki ruchowe odpowiadające  trudnym literom i bardzo angażowali się w realizację zadania.

„Bajka ortograficzna”

Każdy uczestnik w grupie układał zdanie z użyciem co najmniej jednego wyrazu z rz lub ż podanej puli tak, aby wszystkie stworzyły logiczną całość. Na podstawie swojej bajki uczniowie przygotowali sekwencję scenek pantomimicznych. Pozostałe grupy próbowały odgadnąć wyrazy, jakie posłużyły do stworzenia przedstawionej historii i poprawnie zapisać je na tablicy oraz podać zasadę ortograficzną. Każde trafienie oznaczało punkt. Potem grupa odczytała swoje opowiadanie. To zadanie, choć ambitne i wymagające znacznej kreatywności, było przebojem sesji i wywołało najwięcej emocji. Było trudnym wyzwaniem, nie tylko ortograficznym, ale i teatralnym, ale przyniosło dzieciom najwięcej satysfakcji. Powstały wesołe teksty o Grzegorzu Brzęczymusze, o żurawiu, który przeżył burzę na plaży i o pewnej żmii, która chciała przedostać się przez rzekę. Co ciekawe, dzieci nie zapomniały o trójdzielnej kompozycji pracy i puencie.

„Przysłowia na scenie”

Była to inscenizacja różnych przysłów i powiedzeń zawierających wyrazy z rz i ż, np.: „Dobry zwyczaj, nie pożyczaj”, „Uderz w stół, a nożyce się odezwą”, „Kuj żelazo póki gorące”, „Każdy jest kowalem swojego losu”, „Co za dużo, to niezdrowo”, „Gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta”. Która grupa odgadła frazę i prawidłowo ją zapisała, wygrywała.

3. Realizacja trzeciej sesji. Pisownia wyrazów z ch/h

 „Krzyżówki”

Każda grupa rysowała krzyżówkę z wylosowanym hasłem głównym (każde zawierało tę samą liczbę liter, w tym ch lub h). Hasła szczegółowe układane przez grupy musiały zawierać literę ch/h. Grupy wymieniały się krzyżówkami i rozwiązywały je. Główne hasło – „hierarchia” nie sprawiło uczniom trudności.

„Rebusy”

Uczniowie projektowali i rysowali rebusy przedstawiające wylosowane hasło z literą ch lub h, a następnie zadawali je innym grupom.

„Żywe litery”

Na znak nauczyciela dzieci ustawiały się w podane słowo. Zadanie, mające w sobie komponent fizyczny, wywołało wiele emocji, a więc okazji do uwewnętrznienia wiedzy ortograficznej przez przeżycie.

Informacja o efektach innowacji

Podniesienie wśród uczniów znajomości zasad ortograficznych i umiejętności stosowania ich w praktyce życia szkolnego i codziennego.

Po zakończeniu zajęć uczniowie mieli za zadanie rozwiązać test ortograficzny. 85% uczniów uzyskało w nim wynik bardzo dobry, 12% - dobry, a tylko 3% - dostateczny, co potwierdza wysoką efektywność przeprowadzonej innowacji pedagogicznej. Test obejmował dwie części: teoretyczną, sprawdzającą znajomość zasad ortograficznych, które obowiązywały podczas zajęć – i praktyczną, obejmującą pulę wyrazów użytych przy realizacji wszystkich trzech sesji innowacji. Zadania były tak skonstruowane, aby sprawdzić, czy dzieci potrafią odnieść zdobytą wiedzę do życia codziennego – ułożyć z użyciem trudnego wyrazu zdanie na temat swoich szkolnych doświadczeń, zastosować przysłowie w stosunku do praktycznej sytuacji czy wybrać odpowiednią zasadę dokonując autokorekty słów budzących wątpliwości. Realizacja testu przez uczniów w 85% na poziomie bardzo dobrym potwierdza osiągnięcie założonych efektów.

Zainteresowanie dzieci teatrem

Zastosowanie technik dramowych i parateatralnych bazujących na naturalnej ekspresji dzieci okazało się bardzo adekwatne do ich potrzeb rozwojowych. Uczniowie bardzo chętnie podjęli się działań edukacyjnych umożliwiających im ujawnianie emocji, przeżyć i pomysłów. Na skromnej scenie sali gimnastycznej dzieci mogły się wcielać w różne postacie, sytuacje, a nawet w przedmioty i miejsca. Wiele radości przyniosło im kreowanie własnego świata,  a budowanie fikcji parateatralnej – mnóstwo satysfakcji. Uczniowie poznali także konkretne terminy z zakresu teatru takie jak: poza, rzeźba, drama, inscenizacja, improwizacja ruchowa, dźwiękowa i rysunkowa, żywy obraz i inne. Żywiołowość, z jaką użyli tych narzędzi w akcie swojego rozwoju, była zaskakująca. Pomiędzy sesjami dzieci kierowały wiele pytań o to, jaką techniką będziemy pracować następnym razem, co grać, jak się przygotować. Okazało się, że bycie twórcą, choć absorbujące, jest bardzo przyjemne! Większość dzieci zgłosiła swój akces do Szkolnej Grupy Teatralnej „Żaczek”, która ma wznowić swoją działalność od nowego roku szkolnego 2015/2016. Cel, jakim było zainteresowanie uczniów teatrem, został osiągnięty.

Otwarcie uczniów na świat mowy i pisowni ojczystej oraz twórcze, nieszablonowe myślenie o nauce

Oprócz głównego celu edukacyjnego, jakim była nauka ortografii oraz zbliżenie dzieci do teatru, projekt zakładał także efekty psychologiczne. Chodziło o wyrobienie u uczniów postawy otwarcia, zdolności do przełamywania stereotypów i usuwania szkodliwych przekonań.  Z pewnością należą do nich: niechęć do nauki języka polskiego w tradycyjny sposób, tj. bez pośrednictwa klawiatury i słownika internetowego, pogląd o zbędności pisma ręcznego czy w ogóle zasad ortografii oraz obawa, że w szkole nie może wydarzyć się nic ciekawego. To wszystko nieprawda i realizacja tej innowacji miała to udowodnić. Dzieci musiały wszystko pisać nie tylko ręcznie, ale w miarę swoich możliwości – czytelnie, starannie i estetycznie, zobaczyć przydatność reguł ortograficznych oraz przekonać się, że można uczyć się różnymi sposobami, a niektóre z nich są bardzo atrakcyjne. Ogromne zaangażowanie dzieci w przebieg innowacji potwierdza osiągnięcie założonych efektów.

Podsumowanie

Po przeprowadzeniu całości zajęć dzieci otrzymały do wypełnienia ankietę ewaluacyjną. Wzięli w niej udział wszyscy uczniowie, którzy uczestniczyli w realizacji innowacji pedagogicznej. Najwyższą ocenę otrzymały kalambury ruchowe (77%), następnie krzyżówki (74%) i bajka ortograficzna (66%). Ogólnie ocena przeprowadzonej innowacji wśród uczniów była bardzo pozytywna (98%).

Rywalizacja między grupami była niezwykle emocjonująca. Dzieci bardzo przeżywały zabawę, a równocześnie – jakby mimochodem – musiały wykonać duży wysiłek, aby prawidłowo zapisać i uzasadnić każdy wyraz. W ten sposób skutecznie utrwalały sobie niezbyt lubianą wiedzę ortograficzną i stosowały ją w praktyce. Zwycięska grupa otrzymywała upominki: przybory piśmienne, piłeczki pingpongowe, zabawki.

Rywalizacja ortograficzna przy użyciu technik dramowych okazała się sukcesem edukacyjnym. Odejście od tablicy i ławki, praca w grupie na sali gimnastycznej, emocjonująca rywalizacja z rówieśnikami, przeżywanie wyścigu o nagrody, mnóstwo pozytywnych emocji, czyli warunki zabawy i przygody, a nie tradycyjnej nauki w ławce, bardzo spodobały się uczniom i pozwoliły im skutecznie utrwalić trudną wiedzę.  Zaspokojenie naturalnej potrzeby ekspresji okazało się bardzo efektywnym sposobem uczenia się potwierdzającym zasadę „zapamiętuję to, co przeżywam”. Dzieci bardzo chętnie podejmowały się także realizacji zadań, które wymagały aktywności fizycznej (jak np. rozgrzewka ortograficzna), ponieważ pozwalało im to wyzwolić wiele energii i emocji. Atmosfera twórczej zabawy okazała się dla uczniów wyjątkowo inspirująca.

Tak zorganizowane zajęcia przyczyniły się także do reedukacji uczniów z dysortografią udowadniając, że to, co kojarzy się im z porażką, frustracją i stresem, może kojarzyć się z zabawą, przyjemnością i sukcesem. Uczniowie mieli też okazję prześledzić związek między motywacją a wygraną i zrozumieć, że każdy wysiłek edukacyjny się liczy, zwłaszcza w zespole. To z kolei pomogło dzieciom docenić pracę w grupie, zobaczyć sens rywalizacji fair –play oraz  zmierzyć się z zadaniem w warunkach presji czasowej. Uczniowie dowiedzieli się, że determinacja popłaca, podobnie jak odwaga i otwartość na nowe wyzwania. 

Odsłonięcie osobistych możliwości uczniów w zakresie autoprezentacji także było ambitnym zadaniem – i powiodło się. Dzieci otrzymały pole do popisu dla swojej twórczej ekspresji, miały sposobność wykazać się inicjatywnością, kreatywnością, pomysłowością. Poczuły się też młodymi aktorami – i to aktorami, którzy za swoje wystąpienia doczekali się zasłużonego aplauzu.

Podstolice, 30.06.2015                                                             

Opracowała: Joanna Tebień